زمینه و هدف: باتوجه به تحرک جیوه و سمیت بالای آن و توانایی تجمع آن در زنجیره غذایی، آگاهی از سطوح جیوه در بخش های مختلف محیط زیستی برای درک و پیش بینی در معرض قرارگیری انسانی و ارزیابی خطر اکولوژیکی جیوه ضروری است. پژوهش حاضر با هدف تعیین غلظت کل و دست یابی زیستی فلز سنگین جیوه در رسوب خورهای پتروشیمی و جعفری صورت پذیرفت. روش بررسی: تعداد 27 نمونه رسوب از خورهای پتروشیمی و جعفری برداشت شد. پس از هضم نمونه ها، محتوی جیوه آن ها با استفاده از دستگاه آنالیز جیوه اندازه گیری شد. استخراج ترتیبی رسوبات با روش BCR انجام شد. یافته ها: داده های غلظت کل جیوه مورد مطالعه در نمونه های رسوب با حداقل 19/2 میلی گرم بر لیتر در ایستگاه 2-8 و حداکثر 71/45 میلی گرم بر لیتر در ایستگاه 1-9 و با میانگین 23/9 میلی گرم بر لیتر، نشان می دهد که رسوبات منطقه نسبت به این عنصر آلوده است. هم چنین میزان جیوه موجود در رسوبات منطقه از حد استانداردهای بین المللی NOAA بیش تر بود. فرم های شیمیایی جیوه با استفاده از روش استخراج ترتیبی در نمونه های رسوب نشان داد که به ترتیب 10/5 درصد، 57/5 درصد، 51/15 درصد، 79/45 درصد جیوه به ترتیب در بخش تبادل پذیر، کاهنده، اکساینده و فاز باقی مانده است. بحث و نتیجه گیری: بخش اعظم فلز جیوه با بخش غیر تبادل پذیر همراه می باشد و نمی تواند تحت شرایط فیزیکوشیمیایی حاکم (pH قلیایی) بین آب و رسوب مبادله شوند. فلزاتی که در بخش تبادل پذیر قرار می گیرند به علت داشتن پیوندهای الکترواستاتیک ضعیف به-راحتی تحت تأثیر فرایندهای تبادل یونی(جذب/ واجذب) قرار می گیرند. مقادیر بالای جیوه ی به ایستگاه های نزدیک به خروجی پساب واحد کلروآلکالی تعلق داشت که با افزایش فاصله از این ایستگاه ها، مقدار جیوه کل در رسوبات نسبت به مناطق نزدیک به ساحل، کاهش می یابد. بنابراین جیوه ی تجمع یافته در رسوبات نزدیک به ساحل، از این منابع منشا گرفته و سطح آلودگی فلز سنگین جیوه در رسوبات به شدت وابسته به این منابع است.

زمینه و هدف: باتوجه به تحرک جیوه و سمیت بالای آن و توانایی تجمع آن در زنجیره غذایی، آگاهی از سطوح جیوه در بخش های مختلف محیط زیستی برای درک و پیش بینی در معرض قرارگیری انسانی و ارزیابی خطر اکولوژیکی جیوه ضروری است. پژوهش حاضر با هدف تعیین غلظت کل و دست یابی زیستی فلز سنگین جیوه در رسوب خورهای پتروشیمی و جعفری صورت پذیرفت. روش بررسی: تعداد 27 نمونه رسوب از خورهای پتروشیمی و جعفری برداشت شد. پس از هضم نمونه ها، محتوی جیوه آن ها با استفاده از دستگاه آنالیز جیوه اندازه گیری شد. استخراج ترتیبی رسوبات با روش BCR انجام شد. یافته ها: داده های غلظت کل جیوه مورد مطالعه در نمونه های رسوب با حداقل 19/2 میلی گرم بر لیتر در ایستگاه 2-8 و حداکثر 71/45 میلی گرم بر لیتر در ایستگاه 1-9 و با میانگین 23/9 میلی گرم بر لیتر، نشان می دهد که رسوبات منطقه نسبت به این عنصر آلوده است. هم چنین میزان جیوه موجود در رسوبات منطقه از حد استانداردهای بین المللی NOAA بیش تر بود. فرم های شیمیایی جیوه با استفاده از روش استخراج ترتیبی در نمونه های رسوب نشان داد که به ترتیب 10/5 درصد، 57/5 درصد، 51/15 درصد، 79/45 درصد جیوه به ترتیب در بخش تبادل پذیر، کاهنده، اکساینده و فاز باقی مانده است. بحث و نتیجه گیری: بخش اعظم فلز جیوه با بخش غیر تبادل پذیر همراه می باشد و نمی تواند تحت شرایط فیزیکوشیمیایی حاکم (pH قلیایی) بین آب و رسوب مبادله شوند. فلزاتی که در بخش تبادل پذیر قرار می گیرند به علت داشتن پیوندهای الکترواستاتیک ضعیف به راحتی تحت تأثیر فرایندهای تبادل یونی(جذب/ واجذب) قرار می گیرند. مقادیر بالای جیوه ی به ایستگاه های نزدیک به خروجی پساب واحد کلروآلکالی تعلق داشت که با افزایش فاصله از این ایستگاه ها، مقدار جیوه کل در رسوبات نسبت به مناطق نزدیک به ساحل، کاهش می یابد. بنابراین

ارزیابی میزان دستیابی زیستی فلزات سنگین و تعیین پارامترهای موثر در دستیابی زیستی در مدیریت و اصلاح خاک­های آلوده نقش کلیدی دارد. به نظر می­رسد درکاربری­های مختلف با توجه به ویژگی­های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی متفاوت در خاک، عوامل تاثیر گذار در میزان دستیابی زیستی فلزات سنگین در این کاربری­ها متفاوت خواهد بود. در مطالعه حاضر که به منظور بررسی رابطه بین میزان دستیابی زیستی فلزات سنگین با خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک در کاربری­های کشاورزی، صنعتی و شهری انجام شده است؛ شهر اراک به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب شد. تعداد 110 نمونه خاک سطحی به صورت تصادفی از این سه کاربری برداشت شد و پارامترهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی در آنها سنجش گردید. کاربری­های کشاورزی، صنعتی و شهری با استفاده از روش­های آماری از نظر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی مقایسه شدند. بررسی ارتباط بین میزان دستیابی زیستی فلزات سنگین با این خصوصیات به کمک آزمون اسپیرمن انجام شد. بر اساس نتایج به دست آمده بین کاربری­های مختلف از نظر CEC، تنفس میکروبی، CaCO3 و ماده آلی اختلاف آماری معنی دار وجود داشت (05/0>p). همچنین بین کاربری­های مختلف از نظر میزان دستیابی زیستی کبالت، منگنز، روی، مس، نیکل و سرب و مقادیر کل مس، سرب و روی اختلاف آماری معنی­داری وجود داشت (05/0>p). در کاربری کشاورزی درصد رس، pH و EC خاک؛ برای کاربری صنعتی، EC، درصد رس، شن، سیلت، کربنات، ماده آلی، CEC و تنفس میکروبی و در کاربری شهری درصد سیلت، ماده آلی، تنفس میکروبی، کربنات، CEC و EC دارای همبستگی معنی­داری با میزان دستیابی زیستی فلزات سنگین بودند. در هر سه کاربری مورد بررسی EC با میزان دستیابی زیستی فلزات سنگین دارای همبستگی معنی­داری می­باشد و پارامتر تاثیرگذار در هر سه کاربری می­باشد. این در حالی است که در کاربری­های مختلف EC، CEC، بافت خاک، تنفس میکروبی، کربنات و ماده آلی پارامترهای موثر در دستیابی زیستی فلزات سنگین هستند و جهت اصلاح خاک­های آلوده باید مدیریت شوند. به همین منظور باتوجه به ارتباط منفی بین کربنات و همچنین pH با دستیابی زیستی فلزات سنگین می­توان استفاده از آهک و بیوچار را برای اصلاح خاک­های مورد بررسی پیشنهاد داد.

دستیابی به یک رویکرد پایدار برای توسعة انسانی، که شامل پرهیز از تخریب زیستگاه ها و اجتناب از نابودی گونه ها است، نیازمند درک و فهم بهتر از گزینه های پیش روی انسان برای توسعه است. هدف از انجام این تحقیق، ارزیابی رد پای بوم شناختی و ظرفیت زیستی استان خراسان رضوی است. در این تحقیق از جمع بندی و تلفیق رد پای کربن، رد پای بوم شناختی محصولات کشاورزی، باغی، پروتئینی، و آبزیان به محاسبة رد پای بوم شناختی و با محاسبة میزان ظرفیت زیستی در شهرستان های مختلف به تحلیل ظرفیت زیستی در سطح این استان پرداخته شد. یافته ها نشان می دهد که رد پای بوم شناختی کل استان 18020 هزار هکتار جهانی می باشد. مجموع ظرفیت زیستی شهرستان های مختلف نیز حاکی از آن دارد که ظرفیت زیستی کل استان 14362/89هزار هکتار جهانی است. این موارد بیانگر این نکته است که استان خراسان رضوی برای کاستن رد پای بوم شناختی جمعیت ساکن در خود، به مساحتی در حدود 25/1 برابر خود نیازمند است. بررسی جزئی تر در ارتباط بین دو پارامتر رد پای بوم شناختی کل و ظرفیت زیستی کل نکات مورد توجهی را از وضعیت نحوة استفاده از منابع طبیعی و میزان تأثیر جامعه ساکن در شهرستان های مختلف نمایان می کند. نتایج این تحقیق می تواند دانش و ابزار مؤثری برای سیاستگذاران و تصمیم گیران برنامه ریزی و مدیریت سرزمین فراهم آورد که برای مدیریت اکوسیستم های موجود در استان و دارایی های محیط زیستی و همچنین فشار وارد بر آن اکوسیستم ها در نتیجه فعالیت های انسانی، ضروری هستند.

رفتارشناسی ساکنین مجموعه های زیستی ارزان شهری به دلیل چیرگی عامل اقتصاد در ساخت این گونه محیطها مغفول واقع شده که مهمترین نتایج آن عدم رضایت از محیط مسکونی و عدم تعلق به مکان زندگی می باشد. هدف از انجام این پژوهش شناسایی انواع و سطوح گستردگی رفتارهای نامطلوب ساکنین مسکن مهر شهرک مهرگان قزوین و در نهایت حصول راه حلهای محیطی به منظور اصلاح رفتاری و دستیابی به الگوهای زیست در مجموعه های مسکونی مبتنی بر رفتارشناسی ساکنین می باشد. روش پژوهش در تدوین این تحقیق از نوع ترکیبی (کمی وکیفی) و روش گردآوری داده ها به صورت مرحله به مرحله و بر مبنای پرسشنامه های باز و بسته، مطالعه منابع دست اول و فرادستی و مصاحبه های عمیق و مشاهدات عینی خود پژوهشگران می باشد. سوال اصلی در بخش کیفی پژوهش آن است که آیا اصلاحات در طراحی محیط می تواند در کاهش رفتارهای نامطلوب ساکنین و بروز احساس رضایتمندی از محیط مؤثر باشد؟ نتایج حاصل از این پژوهش بر مبنای فرضیات بخش کمی پژوهش و سوال اصلی در بخش کیفی نشان میدهد که در صورت اصلاح رفتارهای نامطلوب از طریق بازطراحی محیط و دستیابی به الگوهای رفتاری در بین ساکنین فعلی و لحاظ الگوی رفتار-محیط در مرحله شروع طراحی معماری در آینده، رضایتمندی از محیط و ارتقاء کیفیت محیط زندگی در مجموعه های زیستی ارزان قیمت به طور نسبی و در کنار سایر عوامل مرتبط با آن حاصل می شود.

حضور صنایع و نزدیکی آنها به مراکز مسکونی در شهر اراک و آلودگی ناشی از عناصر بالقوه سمّی (PTEs= Potentially toxic elements) تهدید جدی برای سلامتی انسان و موجودات زنده در این منطقه محسوب می شود. در این میان آلودگی خاک به PTEs یکی از چالش های مطرح¬شده در این منطقه است و مطالعات متنوعی در این زمینه انجام شده است. مطالعات فراتحلیل، ارزیابی جامع از نتایج موجود در یک موضوع ارائه می دهند. در بررسی حاضر نتایج مطالعات آلودگی خاک به PTEs در دوره 11 ساله (2009 تا 2020) در شهر اراک مورد تحلیل قرار گرفت. در این بررسی خطر، پتانسیل سمّیت و خطرات سرطان زایی و غیر سرطان زایی PETs به کمک شاخص ها و روابط ریاضی ارزیابی شد. بر اساس نتایج حاصل از شاخص های آلودگی، خاک منطقه مورد مطالعه از نظر PETs شامل Zn، Cd، Cr، Ni، As، Pb، Cu و Hg در طبقه آلوده و بسیار آلوده قرار داشت. خطر اکولوژیک PETs در منطقه قابل توجه بوده و خاک منطقه از نظر پتانسیل سمّیت PETs دارای سمّیت حاد برآورد شد. سهم کادمیوم، آرسنیک و جیوه به ترتیب 49/3، 23/2 و 18/3 درصد از خطر اکولوژیک منطقه و نیکل، کروم و آرسنیک به ترتیب 34/7، 23/03 و 22/07 درصد از پتانسیل سمّیت PETs در خاک منطقه برآورد شد. آرسنیک، نیکل و کروم بیشترین خطر سرطان زایی برای کودکان از هر دو مسیر بلع و تنفس را داشته و در مورد بزرگسالان کروم، آرسنیک و نیکل بیشترین خطر سرطان زایی را از مسیر تنفس داشتند. با توجه به نتایج به دست آمده از مطالعات صورت گرفته، نگران کننده ترین PETs در منطقه مورد مطالعه شامل As، Cd و Pb و مهم ترین منشأ انتشار آنها در شهر اراک منابع انسان¬زاد و صنایع هستند.

یکی از معیارهای مهم ارزیابی دشمن طبیعی در مهار زیستی، تعیین واکنش تابعی آن نسبت به تغییرات تراکم میزبان می باشد. شپشک آردآلود مو، Planococcus ficus (Signoret)، یکی از آفات مهم تاکستان ها در جهان است. کفشدوزک شکارگر CryptolaemusmontrouzieriMulsant شناخته شده ترین دشمن طبیعی شپشک های آردآلود است. پژوهش حاضر برای تعیین نوع واکنش تابعی و قدرت جستجوی کفشدوزک یاد شده نسبت به شپشک آردآلود مو انجام شد. در این پژوهش واکنش تابعی لاروهای سن سوم و حشرات بالغ نر و ماده کفشدوزک یاد شده نسبت به تراکم های 3، 5، 7، 9 عددی حشرات کامل ماده شپشک به عنوان طعمه، در 10 تکرار و در دمای 1± 26 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5 ± 70 درصد و دوره نوری 12: 12 (روشنایی: تاریکی) داخل ظروف پتری پلاستیکی به قطر5/7 و عمق یک سانتی متر و با درپوش منفذدار بررسی شد. تعداد شپشک های تغذیه شده در هر ظرف ثبت گردید. تجزیه و تحلیل داده های واکنش تابعی با استفاده از نرم افزار SAS و به روش دو مرحله ای جولیانو انجام شد. در این بررسی منفی بودن شیب قسمت خطی منحنی درجه دو رگرسیون لجستیک در حشرات بالغ نر و ماده و در لارو سن سوم کفشدوزک، نشان دهنده واکنش تابعی از نوع دوم است. میزان قدرت جستجو (a) و زمان دستیابی (Th) برای لاروهای سن سوم و حشرات بالغ نر و ماده کفشدوزک به ترتیب (6922/0 بر ساعت و 9549/0ساعت)، (4901/0 بر ساعت و 3542/1 ساعت) و (5977/0 بر ساعت و 0996/1 ساعت) بود. لارو سن سوم دارای قدرت جستجوی بیشتر و زمان دستیابی کمتری نسبت به حشرات بالغ نر و ماده بود.

سابقه و هدف: اکوسیستم های کوهستانی نقش مهمی در ثبات اکوسیستم به ویژه برای حفاظت از تنوع زیستی و توسعه پایدار و حفظ امنیت اکولوژیکی دارد. این پژوهش، با هدف بررسی وضعیت ترکیب و تنوع پوشش گیاهی و روند تغییرات آنها در پروفیل ارتفاعی آلوارس تا سبلان (2300 تا 4811 متری) در قالب طبقات ارتفاعی مختلف در دامنه جنوب شرقی، به منظور حراست از ذخایر ژنی و مدیریت مراتع منطقه انجام شد.مواد و روش ها: پس از بررسی های میدانی و با توجه به امکان دسترسی به مراتع منطقه، نه طبقه ارتفاعی (سایت) مشخص شد، در هر سایت سه ترانسکت 100 متری و در امتداد هر ترانسکت 10 پلات یک متر مربعی با فاصله 10 متر از هم مستقر گردید. گونه های گیاهی از سطح پلات ها جمع آوری و بعد در هرباریوم شناسایی شدند. در هر پلات درصد تاج پوشش گیاهی و تراکم گونه ها ثبت شد. بالاترین ارتفاعی که منجر به جمع آوری نمونه های گیاهی شد، ارتفاع 4480 متری سبلان بود. برای بررسی تنوع و غنای گونه های گیاهی از شاخص های شانون، سیمپسون، مارگالف و منهینیک استفاده شد. با استفاده از اطلاعات مربوط به اندازه گیری درصد پوشش تاجی و تعداد گونه های مشاهده شده، شاخص های تنوع، غنا و یکنواختی گونه ای برای سایت های انتخابی محاسبه شد. برای بررسی اختلاف در بین سایت ها در طبقات ارتفاعی مختلف از تجزیه واریانس یک طرفه (ANOVA) و به منظور مقایسه میانگین ها از آزمون دانکن (Duncan) استفاده شد. شاخص های مختلفی برای تعیین تنوع گونه ای کاربرد دارد که از بین آنها از دو شاخص سیمپسون و شانون– وینر استفاده شد. غنای گونه ای نیز با استفاده از شاخص های مارگالف و منهینیک تعیین شد و آنالیزهای مربوط به رسته بندی پوشش گیاهی شامل آنالیز تطبیقی متعارفی (CCA) بود.نتایج و یافته ها: نتایج نشان داد، خانواده Asteraceae با 31 گونه و Astragalus با 10 جنس شاخص ترین عناصر فلور منطقه هستند و 51 گونه به ناحیه ایران– تورانی تعلق داشتند، بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش 33 درصد گونه های شناسایی شده مربوط به ناحیه ایران- تورانی بوده است. فرم های همی کریپتوفیت ها (He) با 54 درصد و تروفیت ها (Th) با 22 درصد فراوان ترین اشکال زیستی در منطقه بودند. بیشترین مقدار تنوع، غنا و یکنواختی در طبقه ارتفاعی 2200-3200 متری مشاهده شد. نتایج نشان داد، ارتفاع، بارش، دما، میزان شن خاک، شیب و فسفر از عوامل مؤثر بر پراکنش گیاهان بوده است. سازگاری بیشتر گیاهان با شرایط محیطی منطقه، موجب شده است که همی کریپتوفیت ها تیپ بیولوژیک غالب منطقه را تشکیل دهند، توجیه حضور بالای تروفیت ها نیز در نتیجه دخالت های انسان و چرای متمرکز دام ها، احداث جاده و مکان های تفرجگاهی است. در بررسی تأثیر ارتفاع بر ترکیب و تنوع گیاهی می توان چنین استنباط کرد که ارتفاع بر ترکیب و تنوع گیاهی تأثیرگذار است.نتیجه گیری: به طور کلی می توان گفت، وضعیت ترکیب و تنوع گونه ای در مراتع جنوب شرقی سبلان براساس شاخص های تنوع و یکنواختی، مراتعی دارای شرایط تنوع متوسط و رو به پایین است، که نشان دهنده شدت تخریب در کل عرصه های مورد بررسی است، احتمالاً عامل تخریب در ارتفاعات پایین تر تأثیر چرای دام ها و نیز اثر فعالیتهای گردشگری و پیست اسکی آلوارس بوده و علل تخریب در ارتفاعات بالاتر از 3600 متر، لگدکوبی گیاهان توسط کوهنوردان و در نتیجه از بین رفتن گونه های گیاهی باشد و به طور کلی دلیل اصلی پایین بودن تنوع در ارتفاعات بالا نیز به نظر می رسد، کاهش دما و شرایط سخت رویش گیاهان باشد.